مقبره ابراهیم قطیفیمقبره ابراهیم قطیفی، در محله طاق شهر حله، نزدیک زیارتگاه ابن‌فهد احسائی، قرار دارد. ابراهیم بن سلیمان قطیفی مشهور به فاضل قطیفی، از بزرگان علمای امامیه در قرن دهم، معاصر و معارض با محقق کرکی و صاحب تالیفات و اجازات چندی بوده است. به نظر می‌رسد آنچه به عنوان مقبره ابراهیم قطیفی در شهر حله وجود دارد، بنای یادبودی برای زنده نگه داشتن یاد و خاطره وی است. ۱ - موقعیت جغرافیاییاین زیارتگاه، در محله طاق شهر حله، نزدیک زیارتگاه ابن‌فهد احسائی، قرار دارد و به شیخ ابراهیم بن سلیمان قطیفی، از علمای بزرگ شیعه در سده دهم هجری، منسوب است. ۲ - معرفی ابراهیم قطیفیشیخ ابراهیم بن سلیمان القطیفی مشهور به فاضل قطیفی، از بزرگان علمای امامیه در قرن دهم، معاصر و معارض با محقق کرکی و صاحب تالیفات و اجازات چندی است. صاحبان تراجم از او با اوصافی چون: فاضل، عالم فقیه، محدث، المحقق المدقق، الشیخ السعید و غیره یاد کرده‌اند. وی احتمالا در حدود ۸۸۵ ه. ق در قطیف زاده شد. دربارۀ دوران رشد و تکامل علمی وی در قطیف آگاهی چندانی در دست نیست، امّا شواهد حاکی از آنست که وی زمانی که خود در عداد عالمان بزرگ زمان خویش بود به عراق هجرت نمود. وی اصالتاً از شهر شیعه‌نشین قطیف (در ساحل شرقی شبه جزیره عربستان) بود. اما به عراق مهاجرت کرد و مدتی در نجف و سپس در حله، اقامت نمود و به همین علت، با نسبت غروی و حلی نیز شناخته می‌شود. [۲]
بحرانی، يوسف بن احمد، لؤلؤة البحرین، ص١۵۵-١۵۶.
علامه قطیفی بعد از مدتی از حله به نجف بازگشت و آن شهر را به عنوان مسکن دائمی خود برگزید.۳ - قطیفی در نجفاو در مدتی که در مجاورت آستان مقدس امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) در نجف سکونت داشت، به بسیاری از شاگردان خود، اجازه روایت داد. وی از پیشگامان حرکت علمی و از بزرگان حوزه نجف به شمار می‌آمد که در کوتاه‌ترین مدت به قله‌های بالای علمی و معنوی نائل آمد. و در کنار استفاده از دانشمندان بر کرسی تدریس نشست و با بحث و مناظره علمی و فقهی، جان دیگری به حوزه نجف بخشید. میرزا عبدالله افندی، در مدح وی گفته است که او بسیار زاهد و عابد و پرهیزکار بود. سپس در ادامه، نقل کرده است زمانی که شاه طهماسب صفوی، جایزه یا هدیه‌ای برایش فرستاد، آن را قبول نکرد. ۴ - قطیفی و محقق ثانیشیخ ابراهیم قطیفی، معاصر محقق کرکی بود. اما این دو در دیدگاه‌های فقهی خود، با یکدیگر اختلاف‌نظر فراوانی داشتند و محقق کرکی به سبب اینکه او هدایای سلاطین را قبول نمی‌کرد، بر وی اشکال می‌گرفت. [۴]
بحرانی، يوسف بن احمد، لؤلؤة البحرین، ص١۵۶-١۵٧.
البته اختلاف علمی و اجتهادی فقهای شیعه در مسائل فقهی و اصولی در هر عصر و زمانی (مانند این دو بزرگوار) باعث پویایی این مکتب شده، مایه مباحات است. در حالی که این دو از باب مقام و ریاست هیچ بحثی با هم نداشتند. ازجمله مباحث اختلافی می‌توان به مسئله مالیات، نماز جمعه، رضاع، وضو مجدد بر کسی که غسل جنابت انجام داده است و... اشاره کرد. ۵ - وفاتتاریخ وفات وی مورد اختلاف است. اعیان الشیعه می‌نویسد؛ وی تا سال ۹۴۴ق در قید حیات بوده و لؤلؤة البحرین از حیات وی تا سال ۹۵۱ق خبر می‌دهد. [۵]
بحرانی، يوسف بن احمد، لؤلؤة البحرین، ص۱۵۶.
اما همه منابع محل وفات و مدفن وی را شهر نجف دانسته‌اند. بنابراین به نظر می‌رسد آنچه به عنوان مقبره ابراهیم قطیفی در شهر حله وجود دارد، بنای یادبودی است، برای زنده نگه داشتن یاد و خاطره آن عالم فرهیخته در مدت زمانی که در این شهر سکونت داشته است. ۶ - آثار و تالیفاتاز تالیفات وی، می‌توان به این آثار، اشاره کرد: • الهادی الی سبیل الرشاد فی شرح الارشاد؛ • تعیین الفرقه الناجیة؛ • نفحات الفوائد فی اجوبة السؤالات الفرضیة؛ • شرح الفیة الشهید الاول بطریق الحاشیة؛ • کتاب الاربعین؛ • مجموعة فی نوادر الاخبار الطریفة؛ • شرح الاسماء الحسنی؛ • رسائل فقهی مختلف و تعلیقات بر کتاب‌های فقهی دیگر. [۸]
صدر، سيدحسن، تکملة امل الآمل، ج٢، ص٢۵-٢۶.
۷ - پانویس
۸ - منبعزیارتگاههای عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، مقاله «مقبره ابراهیم قطیفی»، ج۲، ص۵۳. |